Trong bài hát ái ca, trinh công sơn viết:
“Nhịp bước đi của tôi là một, hai, ba, bốn, năm…
Xem thêm: Nhịp điệu là gì
Nhịp bước đi của tôi là sáu, bảy, tám, chín, mười…
Chúng ta theo nhịp điệu, nhịp điệu khác nhau
Chúng tôi đi theo nhịp điệu và nhịp điệu của các vì sao khác nhau…”
Đây là sự khác biệt về nhịp điệu và màu sắc của cuộc sống. Bước chân của anh, của em, bước chân của chúng ta, làm sao có thể hài hòa trong cõi vô thường… Lời Trịnh Công Sơn giản dị mà uyên bác. Cũng như nhịp sống, nhịp thơ thế giới cũng vô cùng phong phú. Nhận diện nhịp điệu trong thơ trữ tình cũng là vấn đề được nhiều nhà phê bình văn học quan tâm.
1. Khái niệm nhịp điệu trong thơ
Cũng như “thơ là gì?”, từ trước đến nay, câu hỏi nhịp điệu trong thơ là gì thường là cảm nhận cá nhân. Theo Từ điển tiếng Việt minh tân – thanh nghi – xuân lãm, nxb Thuận Hóa, 1998), nhịp điệu là sự lặp lại theo chu kỳ của các âm sở trường và âm mềm được sắp xếp theo một khuôn mẫu nhất định. .theo gs ts ma giang lan trong văn xuôi (nguồn google.com) đăng trên báo Văn nghệ Đà Nẵng ngày nay: “Theo nghĩa rộng, văn xuôi là sự phân bố của một hành động nào đó theo thời gian, như vậy ta có thể nói về nhịp điệu của bất kỳ chuyển động nào, kể cả âm thanh của bất kỳ ngôn ngữ nào mà chúng ta nghe mà không hiểu ý nghĩa của nó. Nhịp điệu thể hiện tính đều đặn của chuyển động, tính đối xứng về độ dài của thời gian hoặc sự xen kẽ của các hình thức chuyển động âm thanh Sinh lý học như Hơi thở, nhịp tim và chuyển động như đi bộ…)”.
Ts Phan Huy Dũng không đưa ra khái niệm nhịp điệu trong “Tìm hiểu nhịp điệu thơ trữ tình” (giáo trình cao học) mà chỉ trình bày vai trò, chức năng của nhịp điệu trong sự phát triển của âm nhạc. Thơ: “Nghệ thuật thời đại cũng như âm nhạc nói chung, văn học và thơ trữ tình nói riêng luôn quan tâm đến vấn đề nhịp điệu.”
Trong bài “Vài suy nghĩ về thơ” (1949), Nguyễn Đình quan niệm: “Nhịp thơ đâu chỉ là vần bằng, vần vè, tiếng đàn tỳ bà bên tai (…) Thơ có một loại âm nhạc khác, một loại Nhịp điệu bên trong, nhịp điệu của hình ảnh và nói chung là cảm xúc của tâm hồn (…) Sự nối tiếp nhau hài hòa của ngôn từ và hình ảnh mà chúng gợi lên, như những âm vang ngân dài, thậm chí những khoảng trống chập chờn giữa những con chữ, Im lặng cũng là nơi trú ẩn thầm kín của cảm xúc.( gs ts mã giang lan, vần thơ đăng báo Văn nghệ Đà Nẵng ngày nay (nguồn google.com).
Maiakovsky nói: “Nhịp điệu là chủ lực, là năng lượng của thơ ca”… thì có thể hiểu một cách đơn giản rằng nhịp điệu là sự rung động của tâm hồn, là mạch cảm xúc của sự biểu hiện. Bên ngoài lớp vỏ văn bản tạo ra tác động, ấn tượng đối với tâm trí người tiếp cận tác phẩm nhằm thực hiện chức năng thông điệp thẩm mỹ. Nhịp điệu trong thơ là sự phân chia các dòng âm, đoạn, dòng làm cho người đọc cảm nhận trực tiếp. Nhịp mở rộng trong thơ là khái niệm chỉ một đơn vị ngôn ngữ nằm trong cấu trúc của bản thân ngôn ngữ và xác định cấu trúc đó, được đặc trưng bởi các quy tắc tổ chức âm thanh, là một yếu tố chuyển động cả về mặt ngữ nghĩa và âm thanh. Nhịp điệu thay đổi tạo cho người ta cảm giác lời ca thúc đẩy nghệ thuật theo quy luật chủ quan của chủ thể sáng tác, đồng thời tác động đến chức năng tâm lý tình cảm của chủ thể theo chức năng thông tin thẩm mỹ.
2. Vị trí, vai trò của thể thơ trong thơ
Nếu không có nhịp điệu, sẽ khó có nhận thức đúng về nội dung ý nghĩa của chuỗi âm thanh, từ ngữ được thốt ra trong thời gian dài này. Vòng luân hồi của cảm xúc có thể dài bất tận trong đời nhà thơ nhưng lại có hạn trong thơ. Người ta không thể đọc một bài thơ mà không dừng lại từ câu đầu tiên đến câu cuối cùng. Nhịp điệu gắn liền với ngắt, nghỉ được phân bố hợp lý theo mạch cảm xúc để thể hiện nội dung thẩm mỹ.
Nhịp thơ không chỉ có quy luật chung của thể loại mà còn vận động theo mạch cảm xúc riêng, mang tính đột phá về mặt thơ. Ví dụ, trong bài thơ về thăm nhà Nguyễn Khuyến của bạn, thể thơ “tang luật” tám câu thường ngắt nhịp 4/3 hoặc 2/2/3, nhưng nếu theo nhịp truyền thống thì câu đầu ở câu ý nghĩa và bốn khía cạnh sẽ được giới hạn, nhưng chỉ là thông tin đoàn tụ. Trong câu “lâu lắm/giờ mới về”, “đã lâu” không còn là từ ghép thông thường mà được chia thành hai khái niệm chỉ thời gian. “Long” chỉ quá khứ, là sự mong đợi tha thiết, “Today” là hiện tại, là sự ngây ngất của những cuộc gặp gỡ bất ngờ. Nhịp thơ chuyển sang sáng tạo ¾. Nhịp 4 “nay em về” cũng bay bổng, vui nhộn như tiếng hò reo. Các hình thức nhịp điệu hiện thực hóa cấu trúc của các bài thơ tứ tuyệt, tạo ra âm nhạc nhịp nhàng. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều bài thơ tạo nên giọng điệu tự nhiên. Trong bài thơ da diết của Huyễn, mới đọc mấy dòng, người đọc như nghe thấy nhịp nhặt cương, giai điệu trầm bổng, du dương: “Cây dài ngẩn ngơ/ Hồn ta trưởng thành bao nhiêu mùa đau? tay tựa đầu, / Cho tôi nghe tiếng rơi trĩu nặng sầu…” (Thi nhân Việt Nam, hoài thanh – Hoài chân, tr. 131). Ngày xưa hoàng thất thường đến Fan Tian thứ năm, câu thơ bốn chữ như tiếng guốc của ai vang vọng, nhẹ nhàng mà sâu lắng, như khúc nhạc chiều: “Ta đi học về / Hết đường Hồng Vân / Ta theo nàng con ngựa / Dáng buồn mảnh mai / Nụ hoa chữ nhật / Mái tóc xuân” (phạm thiên thu).
Nhà thơ p.eluya đã nói: “Thơ trước hết là ngôn ngữ hát… ngôn ngữ hát, nó tràn đầy hy vọng, ngay cả khi nó hát về sự thất vọng”. Đây chính là nhạc tính của thơ.
Theo Trần Thiện Khánh trong Nguyên lý cấu trúc của thơ (nguồn google.com): “Nhịp điệu đã trở thành một ngôn ngữ đặc biệt của thơ ca, có thể biểu đạt nhiều cảm xúc mà ngôn từ không diễn đạt hết được. Nhịp điệu – một khi có cảm xúc, riêng tư. Nó sẽ nâng cao cảm xúc của người đọc . Đọc thơ tràn đầy nhạc điệu, người đọc như lạc vào một cảm giác mới lạ chưa từng có, cảm nhận được nhịp thơ sẽ nảy sinh những khám phá mới, thú vị.
Nhịp điệu trong thơ làm tăng thông điệp thẩm mỹ của bài thơ. Nhịp thơ bao gồm nhạc điệu (trầm bổng), nhịp độ (nhanh-chậm), nhạc điệu (tính nhạc của thơ), ngắt câu, chấm câu, ngắt cuối câu, dòng thơ, dấu nhấn (tiếng lóng, vần Hán Việt, ám chỉ, phương ngữ…) Nhịp điệu trong tác phẩm có thể được coi là một dạng từ đa nghĩa, là từ thuộc một dạng từ đặc biệt không tồn tại trên cơ sở vỏ vật chất, không tồn tại trong vỏ âm thanh. nhưng vẫn có ý nghĩa. Đặc biệt, tầng ý nghĩa tồn tại trong tư duy, tình cảm của người đọc có giá trị biểu đạt sâu sắc. Nhịp điệu trong thơ là một khoảng lặng không lời bộc lộ nhiều cảm xúc. Nhịp điệu không chỉ làm tách biệt ý nghĩa mà còn thể hiện thế giới nội tâm của nhà thơ, thể hiện những cảm xúc ẩn giấu, dồn nén không thể tìm thấy trong lời nói, âm thanh. Tố Hữu đã viết trong tập thơ Việt Bắc: “Áo dài đưa đến biệt ly/ Nắm tay nhau biết nói gì hôm nay.” (Tiếng Việt)
Cách ngắt nhịp 3/3 – 3/5 Phá phách truyền thống 2/2/2 – 4/4 Lục bát quen thuộc mềm mại, mượt mà tạo nên một điểm sáng, một cách thể hiện khổ, một độc đáo trong lòng người đi và người, Thêm những suy tư, hoài niệm, thể hiện tình đồng đội sâu nặng giữa những người lính năm xưa với đồng bào các dân tộc trong những năm tháng đã qua, những ngày tháng cùng nhau trên chiến trường Việt Nam. Đó là những tầng cảm xúc không thể diễn tả bằng lời, và người tiếp cận nó phải có óc văn chương mới cảm nhận được dụng ý của tác giả.
3. Nhận biết tín hiệu nhịp thơ
Nói chung, nhịp điệu có thể được chia thành hai loại:
– Nhịp điệu được thể hiện qua dấu câu, dòng, câu thơ.
– Nhịp không dấu (nhịp thơ, vần, hiệp, Hán Việt…).
3.1. Nhận biết tín hiệu nhịp điệu qua dấu câu, dòng, câu thơ
Tham khảo: 1 SGD bằng bao nhiêu VND? – SGD to VND (2022)
Đây là một tín hiệu chính thức dễ nhận biết và dễ phát hiện. Nguyễn Đăng Mạnh (chủ biên) Đỗ Ngọc Thống, sách bồi dưỡng học sinh giỏi văn ở trường THCS, NXB Giáo dục, 1997, viết: “Nhà văn Tô Hoài cho rằng dấu câu là một loại chữ, một hình thức của việc làm chữ. … ” (Sđd – trang 46).
3.1.1. Dấu câu: Nhiệm vụ của dấu câu là để ngăn cách ý, vế, khổ của một dòng thơ, bài thơ. Dấu chấm câu không chỉ là một phương tiện hữu hiệu để đạt được “sự im lặng không lời” (sđd.-46), mà còn tạo ra những “ý tưởng bên ngoài” gợi mở nhiều điều mà ngôn từ không diễn đạt được.
Bài thơ của Kim hum sana (bài thơ đoạt giải nhất cuộc thi thơ mới lần thứ năm do Nhật báo Tuổi Trẻ tổ chức) có dòng này:
«Mai em về nhé sana
Chỉ…
Đừng gửi cho tôi!
Gió Charong thật dịu dàng
Vua ngoại khóa chiều nay? »
(Bỏ cuộc)
Các dấu câu kết hợp với nhau tạo nên nét duyên dáng trong nhịp điệu của khổ thơ. Đoạn 1 kéo dài 5/2 nhưng 5 tiếng đầu tiên đi bên nhau như một lời tỏ tình, thông báo sự chia xa và giữ nhịp cho 2 tiếng gọi thân thương qua tên cậu học sinh sana để tạo nên sự đồng điệu. Vang vọng một cái tên trìu mến. Dấu chấm lửng (…) ở câu thứ hai là sự im lặng không lời, xúc động mạnh khiến mọi lời nói trở nên nghẹn ngào. Không đào sâu nghĩa của từ “thôi”, biểu tượng (…) cũng đủ cảm nhận sự thôi thúc mạnh mẽ trong lòng nhân vật trữ tình, một sự ngập ngừng tiếc nuối, một nỗi nhớ nhung… Câu hỏi dấu (?) cuối câu thứ tư của bài thơ là một câu hỏi tu từ khơi dậy cảm xúc của người đọc, ngọn gió vô hình trở nên hữu hình “sợi tơ nào dịu dàng quá” cứ quấn lấy bước chân người sắp bước. ngoài. Xa.
Nhiều bài thơ trong bài “Núi Đô Kinh” của Ngô Cao kết thúc bằng dấu chấm hỏi (?), tạo nên hình ảnh sâu sắc về tình vợ chồng trong tâm trí người đọc:
-“Mỗi khi người dân quay lại đặt câu hỏi
Shuangshan Chunse là ai?
– “Núi Boot được xây dựng bên cạnh ba ngôi làng nhỏ
Anh còn sang sông không? “
-“Cô gái làng Chunxing ở đâu
Chết vì dân xứ này? “
(Thơ Việt Nam 1945-1985, Nxb Văn học, 1985)
Trong đoạn thơ Theo dấu chân Bác Hồ, nhà thơ Dư Hữu đã ghi lại cảm xúc thiêng liêng của một người sau 30 năm xa xứ:
“Tôi đã về… Im đi. Con chim hót
Thánh Reed chết lặng…”
(có thể)
Đang xem: Tên tiếng Anh của Công an nhân dân các Tỉnh, thành phố
Dấu chấm (…) và dấu chấm (.) chia đoạn thơ thành ba khổ riêng biệt để thể hiện ba cảm xúc tưởng chừng khác nhau nhưng lại thống nhất trong đoạn thơ. Dấu (…) này là một cảm giác thiêng liêng, một cảm giác bùi ngùi, một cảm giác rạo rực, một cảm giác phấn chấn của người con trở về với quê hương yêu dấu. Một dấu chấm sau từ “Im lặng” ngăn cách hai cảm xúc, hai thế giới: – thế giới bên trong xúc động, hân hoan của người con trở về với Tổ quốc thân yêu; – thế giới bên ngoài, nơi con người và thiên nhiên được ngăn cách và gắn kết, chia sẻ niềm vui trở về .
Đối với dấu gạch ngang (-), dấu gạch ngang chia nhịp điệu trong bài thơ thành hai phần (dấu bằng hoặc dấu cuối trang). Biểu tượng (-) tạo sự ngắt quãng, tác động vào sự chú ý thị giác của người đọc, đồng thời tăng thêm ý nghĩa thẩm mỹ: “Đầu xuân em đi lễ/ Lễ chùa này/ Vườn này nắng/ lau sậy ngút ngàn – vàng rúc/ bay bên bờ của dòng sông – một Con bướm xinh.” (Tôi thờ ngôi đền này – phạm thiên thu)
Trong hệ thống dấu câu, dấu chấm hỏi (?) và dấu chấm than (!) luôn có thể để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người, để nhịp thơ dừng lại trong lòng người đọc, cung bậc cảm xúc thật sâu lắng: ” Chảy nước dãi, đừng đi nữa/ Ngã súng quên đời!” (Tây tiến – quang dũng).
Dấu chấm than (!) ở những dòng trên là sự tràn ra, chìm xuống, kết tinh của sự chua xót, ngột ngạt, ngưng đọng của nỗi sầu lắng đọng trong lòng người đọc, rơi vào một nỗi buồn man mác. . .
3.1.2. Những Dòng Thơ
Nhịp thơ phải nói đến sự phân chia dòng chảy âm thanh, giúp người đọc cảm nhận trực tiếp. Nhịp điệu trong thơ thể hiện sự phân đoạn của câu thơ, ngắt nhịp để cảm nhận nhịp thơ, từ đó hiểu rõ hơn về thể thơ tứ tuyệt. Trong bài hát “Ziwei”, Youlun đã tạo ra một câu thơ độc đáo:
Cây sim tím
Tím
buổi chiều
hoang dã
biển
Tách biệt.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh (tổng chủ biên) Đôn Ngọc Thông, Văn học bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở trường trung học cơ sở, NXB Giáo dục, 1997, tr. 47)
Câu thơ được ngắt thành 6 dòng thể hiện một tâm trạng đứt đoạn, đứt đoạn, ngột ngạt, đứt đoạn như không gian dưới chân như vỡ vụn, màu sim tím như những lỗ thủng, như những mảnh không gian, mảnh thời gian, như vụn vỡ của trái tim và một chiều không gian khác trở nên tách biệt, xa vời và không thực. Sự sáng tạo từng dòng một, nhịp thơ có vẻ vừa phải, cho phép người đọc cảm nhận được nỗi day dứt tột cùng của nhân vật trữ tình.
Câu trong thơ không chỉ là tách nghĩa, chuyển nghĩa mà quan trọng hơn là cách tổ chức tứ tuyệt, ngắt nhịp. Do thơ phân nhánh nên nội dung tư tưởng, tâm trạng, thái độ của nhân vật trữ tình được thể hiện đầy đủ. Trong bài thơ, lời của kỹ nữ Xuân Diệu (Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh-chân Hoài, tr. 115) có cách dùng câu, câu gợi cảm giác tiếc nuối xa xăm:
“Gà gáy náo động. Trăng ngà lạnh lùng.
Lóa mắt, cô gái điếm thấy dòng sông đang chảy.
Người lữ khách đi.
– Khách về hết rồi. “
(hôm nay)
Mỗi bước đi của một người, dần để lại những nhớ nhung, nuối tiếc, đó là tâm trạng cô đơn của một người. Ranh giới của câu chuyện mượn trăng mượn gió không còn nhưng niềm khao khát hạnh phúc trong đời vẫn tiếp tục lan rộng, lan dần về cuối bài thơ.
3.1.3. câu thơ:Bên cạnh câu thơ còn có câu thơ cũng góp phần tạo nên nhịp điệu của lời trữ tình. Bài thơ “Sương rơi Hoài Thanh” của Nguyễn Vỹ – Nhà thơ Hoài Chân nhận xét: “Có thể thấy Nguyễn Vỹ đã tạo ra một nhạc điệu riêng để miêu tả sự vật rơi. Có thể là giọt sương, giọt nước mắt, hoặc là gì? nó, khi ta buồn và cô đơn, nó vẫn rơi, và dần dần trong tim ta, một người đứng lặng lẽ (trang 93)
Tham khảo: Tử Vi 2018 Tuổi Mậu Dần – Nữ mạng
